Ο επιφανής εκκλησιαστικός ιστορικός αρχιμ. Βασίλειος Κ. Στεφανίδης (1878-1958), καθηγητής του πανεπιστημίου Αθηνών, αναφερόμενος στη διοργάνωση του Οικουμενικού Πατριαρχείου Κων/πόλεως, λέγει ότι ο εκάστοτε αρχιεπίσκοπος Κων/πόλεως είχε τον τίτλο του «οικουμενικού» και του «παναγιωτάτου». Οι τίτλοι αυτοί άρχισαν να του αποδίδονται, από τότε που η Δ΄ Οικουμενική σύνοδος (451μ.Χ.) –με τον 28ο κανόνα της– απένειμε στον Κων/πόλεως ίσα πρεσβεία τιμής προς τον επίσκοπο Ρώμης. Οι δύο όμως αυτοί τίτλοι δεν χρησιμοποιούνταν από τον ίδιο, αλλά αποδιδόταν από τους άλλους σ’ αυτόν. Κι αυτό συμβαίνει μέχρι σήμερα με τον τίτλο «παναγιώτατος». Προσφωνείται ο πατριάρχης έτσι υπό των άλλων, αλλά ποτέ δεν χρησιμοποιεί ο ίδιος –για τον εαυτό του– τον τίτλο αυτό. Δεν είναι αληθής η πληροφορία που προσάγουν μερικοί, ότι δήθεν ο αρχιεπίσκοπος Κων/πόλεως Ιωάννης ο Νηστευτής (582-595) υπέγραφε με τον τίτλο «οικουμενικός». Απλά ονομάσθηκε οικουμενικός –όπως και οι προκάτοχοι του– από τους άλλους, και μάλιστα στα πρακτικά δύο συνόδων που αναφερόταν παρών ή ομιλών (Στεφανίδου Ιστορία σσ. 290-291).
Όταν όμως το 1204 οι σταυροφόροι κατέλαβαν την Κων/πολη και οι ορθόδοξοι πατριάρχες αναγκάσθηκαν να έχουν ως έδρα τους την Νίκαια, προσθέσανε τότε τον τίτλο του «οικουμενικού» στην υπογραφή τους. Από τον Γερμανό Β΄ (1222-1240), ρητώς μαρτυρείται ο τίτλος «οικουμενικός» στην υπογραφή του. Και σχολιάζοντας το γεγονός αυτό, ο επιφανής ιστορικός, λέγει θυμόσοφα· «οι άνθρωποι όταν χάνωσι τα πράγματα τότε δίδουσι σημασίαν εις τους τίτλους» (Β. Στεφανίδου, Εκκλησιαστική Ιστορία, εκδ. «Αστέρος», Αθήνα 1970 σσ. 439-440).
Πόσο πρέπει να μας εμβάλλει σε σκέψεις η οξυδερκής παρατήρηση του Β. Στεφανίδου! Ο πλήρης αγιότητας, αρετής, και χαρισμάτων πνευματικών άνθρωπος, ποτέ δεν δίδει σημασία στους τίτλους και στ’ αξιώματα. Γνωρίζει ότι αυτός που έχει την αξία κυβερνά τον κόσμο και χωρίς να έχει αξίωμα. Και μάλιστα μπορεί να βρίσκεται υπό περιορισμό, στη φυλακή, στην απομόνωση, εξόριστος, ή και νεκρός. Κι όμως η αγιότητα, η κατά Θεό αξία, είναι κάτι που δεν καταστρέφεται ούτε και χάνεται. Ένας άγιος είναι ενωμένος με το Θεό. Είναι φορέας του Θεού. Και ο Θεός βρίσκεται παντού και πάντοτε, παντοδύναμος και κυβερνήτης του κόσμου. Έτσι ο άγιος συμβασιλεύει με το Θεό και διοικεί τα του κόσμου (Αποκ. 20,4).
Αυτός όμως που δεν έχει αξία, και μάλιστα κατά Θεό, αχρηστεύει και το αξίωμα. Και είναι σαν μια μαριονέττα, που φαίνεται ότι κινείται και δρα και εξουσιάζει, ενώ άλλοι κινούν τα νήματα και κατευθύνουν την πορεία και τη δράση της εκ του αφανούς παρασκηνίου. Επίσης, όταν δια διαφόρους λόγους μια κρατική ή εκκλησιαστική ή οποιαδήποτε άλλη διοίκηση χάσει την δύναμη και τη ζωτικότητα και την ουσιαστική κυριαρχία που είχε άλλοτε, τότε κρατά τίτλους χωρίς αντίκρισμα και γίνεται παίγνιο και όνειδος των ουσιαστικά ισχυρών και ακμαίων. Οι τίτλοι της μόνο το μειδίαμα, την ειρωνεία, και την περιφρόνηση εξασφαλίζουν. Είναι νόμισμα χωρίς αντίκρισμα χρυσού, το οποίο η αγορά δεν δέχεται.
Συνεπώς, επιδίωξη πάντων των χριστιανών –και μάλιστα των αξιωματούχων– άς είναι η όσο το δυνατόν αύξηση της αρετής, της αγιότητας, της αξιοποιήσεως εις το έπακρον των ταλάντων των δοθέντων από το Θεό σε μας και όχι το κυνήγι αυτών καθ’ εαυτών των τίτλων και των αξιωμάτων, ή της προβολής, της διαφημίσεως και προπαγάνδας, με τα οποία νομίζουμε θ’ αυξήσουμε το κύρος μας και θα ισχυροποιήσουμε το γόητρο μας. Και μη ξεχνάμε ότι το ανώτερο αξίωμα είναι ο σταυρός, η θυσία, ο θάνατος του εγώ και του προσωπικού συμφέροντος. Αυτά υπήρξαν η μεγάλη δόξα του Χριστού κι αυτά είναι η αμετάθετη δόξα των χριστιανών.
ΜΕΛΕΤΙΟΣ ΑΠ. ΒΑΔΡΑΧΑΝΗΣ
ΑΡΧΙΜΑΝΔΡΙΤΗΣ